30 năm Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới, đất nước đã đạt được những thành quả quan trọng. Nhiều bài học kinh nghiệm quý báu Đảng đã tổng kết, trong đó: Đổi mới phải luôn quán triệt quan điểm “lấy dân làm gốc”, vì lợi ích của nhân dân, dựa vào nhân dân, phát huy vai trò làm chủ, tinh thần trách nhiệm, sức sáng tạo và mọi nguồn lực của nhân dân; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc(1). Bước vào thời kỳ phát triển mới của đất nước, Đại hội lần thứ XII Đảng ta xác định: Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác dân vận, tăng cường quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân.

Để xác định hiệu quả lãnh đạo công tác dân vận của Đảng hiện nay, vẫn có những cách nhìn nhận, đánh giá khác nhau của một số tổ chức, cá nhân, bởi nước ta đang vận hành nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, bên cạnh thuận lợi, hiện vẫn còn những mâu thuẫn của mặt trái luôn tác động hàng ngày đến đời sống nhân dân, đó là:

Về quản lý kinh tế - xã hội còn yếu kém, ảnh hưởng đến niềm tin, đời sống, tình cảm của nhân dân. Quản lý nhà nước trên các lĩnh vực tài nguyên đất đai, môi trường, y tế, an sinh an toàn xã hội... diễn biến phức tạp. Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng, phẩm chất đạo đức lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa đạt được như mong muốn của Đảng và nhân dân. Một số chương trình, dự án của Chính phủ, ngành triển khai thiếu đồng bộ, thậm chí hiệu quả kém như dự án cấp điện, nước sạch, tái định cư cho vùng sâu, xa, các buôn, làng đồng bào DTTS; hỗ trợ đất sản xuất, nhà ở, công tác giao khoán, bảo vệ rừng... đã ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân, làm cho công tác vận động gặp những khó khăn không nhỏ.

Nhận thức về các hệ giá trị đang có xu hướng biến đổi, phân hóa giàu - nghèo trong xã hội, vùng miền ngày càng tăng đã ảnh hưởng đến công tác tuyên truyền, vận động nhân dân. Nhiều chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước đúng đắn, được nhân dân đồng tình nhưng tổ chức, thực hiện chưa đến nơi đến chốn, dừng lại ở mức quán triệt, đi vào thực tiễn cuộc sống chưa nhiều dẫn đến sức thuyết phục nhân dân còn hạn chế.

Sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động trong và ngoài nước vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” với chiêu bài dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo... hòng làm “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng, phá vỡ khối đại đoàn kết dân tộc, lật đổ chế độ XHCN và xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng ta.

Cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ đã được xác định từ lâu nhưng chậm cụ thể hóa đầy đủ, thiếu đồng bộ. Hệ thống quy định pháp luật chậm ban hành, có quy định không phù hợp nên tổ chức, triển khai xa rời thực tế cuộc sống, ảnh hưởng đến công tác dân vận. Đánh giá, nhận xét hiệu quả công tác dân vận của một số tổ chức, cá nhân có lúc không thỏa đáng, cách nhìn chưa toàn diện, chưa thấy hết những thành quả mà công tác dân vận của Đảng mang lại, cũng như chưa thấy được những hạn chế, bất cập của công tác dân vận hiện nay.              

Hiệu quả công tác dân vận của Đảng là tổng hợp kết quả thực hiện mục tiêu, mức độ đạt được về lãnh đạo và vận động các tầng lớp nhân dân của Đảng. Tiêu chí để đánh giá là những nội dung nổi bật dựa vào đó nhận biết hiệu quả lãnh đạo công tác dân vận của Đảng hiện nay. Vì vậy, để đánh giá đúng hiệu quả công tác dân vận của Đảng, thấy được kết quả lãnh đạo thể hiện qua thực tế các công việc đã đạt được cần xác định cách thức, quy trình của công tác dân vận một cách khoa học, phù hợp thực tiễn và theo các tiêu chí cụ thể như sau:

Một là, nhân dân tin tưởng, đồng thuận thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và  chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nội dung này yêu cầu các cấp ủy đảng, chính quyền phải kịp thời thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng về công tác dân vận thành chính sách, quy chế, quy định phù hợp với thực tiễn, đáp ứng lợi ích, nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Các quyết định đúng đắn, thuận lòng dân cùng với chất lượng công tác tuyên truyền, phổ biến, thuyết phục, tổ chức triển khai thực hiện phù hợp của các tổ chức trong hệ thống chính trị là cơ sở để nhân dân hiểu, tin và thực hiện. Mỗi cán bộ, đảng viên luôn phát huy tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, hiểu dân, nêu cao đức hy sinh, tính tiền phong gương mẫu đi đầu trong mọi công việc. Bảo đảm sự thống nhất từ nhận thức hiểu biết của người dân đến niềm tin và thực hiện; nhân dân hăng hái, phấn khởi, tự giác thực hiện nghĩa vụ của mình để xây dựng và bảo vệ đất nước. 

Hai là, các giai tầng trong xã hội được tập hợp, đoàn kết rộng rãi, an ninh trật tự xã hội được giữ vững. Kinh nghiệm lãnh đạo công cuộc đổi mới thắng lợi của Đảng ta được lý luận và thực tiễn khẳng định rõ vai trò của nhân dân rất to lớn. Việc tập hợp các giai tầng trong xã hội thực hiện nghị quyết của Đảng và chính sách, pháp luật Nhà nước có ý nghĩa quyết định đến phát triển đất nước. Thường xuyên gắn bó máu thịt giữa Đảng với dân trở thành một trong những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng ta. Để tập hợp được nhân dân, Đảng xác định rõ mục đích, lợi ích của Đảng luôn gắn liền với lợi ích của nhân dân, làm cho dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Công tác dân vận tập hợp, vận động nhân dân làm cách mạng nên phải dựa vào sức mạnh toàn dân. Các tổ chức trong hệ thống chính trị thường xuyên đẩy mạnh các phong trào thi đua sôi nổi, nội dung thiết thực để thu hút được tất cả các giai tầng xã hội tham gia. Đây là trọng tâm mấu chốt, điểm tương đồng khi người dân đồng thuận trực tiếp cùng làm, cùng hưởng, tạo sự gắn bó giữa nhân dân với Đảng, làm căn cứ đánh giá hiệu quả công tác dân vận hiện nay.

Ba là, dân chủ mở rộng, mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với dân thể hiện qua thực tế. Đây thực sự là vấn đề rất cơ bản của nền dân chủ XHCN mà nước ta đã và đang phấn đấu xây dựng. Đảng và Nhà nước ta đã có quy định cụ thể để nhân dân phát huy quyền làm chủ trực tiếp và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Công tác này những năm qua đã và đang được thực hiện rộng rãi ở các cơ quan, đơn vị, địa phương cơ sở và đạt kết quả nhất định. Không ngừng phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của nhân dân với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Thực hành dân chủ hiện nay thực chất là để phát huy tinh thần hăng hái, lòng đam mê sáng kiến của nhân dân đóng góp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Dân chủ là lợi ích cao cả nên cần được phát huy để nhân dân tham gia; trong đó đấu tranh ngăn ngừa, chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí với một bộ phận cán bộ, đảng viên để bảo vệ Đảng và bảo vệ chính mình.

Kinh nghiệm lãnh đạo cách mạng của Đảng ta hơn 86 năm qua cho thấy, đoàn kết trong Đảng là trung tâm để xây dựng khối đại đoàn kết thống nhất toàn dân. Phải biết giải quyết đúng, hài hòa các lợi ích giữa các thành viên trong xã hội một cách dân chủ, công bằng. Các cấp ủy đảng, nhất là người đứng đầu cần thường xuyên tổ chức đối thoại, lắng nghe, tiếp thu ý kiến, giải quyết khó khăn, vướng mắc của nhân dân; tin ở dân, tôn trọng người có ý kiến khác, có cơ chế để nhân dân bày tỏ chính kiến, nguyện vọng và quyền làm chủ của mình. Khơi dậy, phát huy truyền thống đại đoàn kết, xây dựng mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân.

Bốn là, năng lực tổ chức thực hành dân vận của các cấp ủy đảng, chính quyền và phong cách công tác dân vận của Mặt trận, đoàn thể từ Trung ương đến cơ sở luôn đổi mới, phù hợp với thực tiễn. Đây là chủ thể lãnh đạo, quản lý và tổ chức thực hiện công tác dân vận. Vì lẽ đó, đòi hỏi năng lực chỉ đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể giữ vai trò cực kỳ quan trọng. Phải không ngừng nâng cao trình độ nhận thức, tư duy tầm nhìn và hành động của cán bộ dân vận với tinh thần trách nhiệm, hiệu quả, cụ thể, thiết thực. Trong quá trình lãnh đạo công tác dân vận, các tổ chức trong hệ thống chính trị phải thống nhất xây dựng quy chế, xem đây là cơ sở để phối hợp thực hiện; nhanh chóng phát hiện những yếu kém, bất cập, lạc hậu để điều chỉnh, sửa chữa kịp thời. Mức độ được dân tín nhiệm hay mất lòng dân, dân đồng tình hay phản đối, dân tham gia hay thờ ơ với hoạt động của các tổ chức đoàn thể mà họ là đoàn viên, hội viên đều liên quan đến hiệu quả công tác dân vận. Thực chất hiệu quả công tác dân vận tốt hay chưa tốt, mức độ dân tham gia ít hay nhiều cần được nhìn nhận, đánh giá khách quan và đúng với thực tế. 

Năm là, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân phải được cải thiện rõ nét. Những năm qua, Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách sát với thực tế cuộc sống của người dân, được nhân dân đồng tình hưởng ứng. Đó là Chương trình xây dựng nông thôn mới, cung cấp nước sạch nông thôn, vấn đề an sinh xã hội được chăm lo, dân chủ được phát huy rộng rãi, đời sống mọi mặt của đa số nhân dân được cải thiện..; từ đó an ninh trật tự được bảo đảm, nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các phong trào và cuộc vận động trong nhân dân đem lại hiệu quả thiết thực. Hiện nay, trước những thay đổi của cơ chế quản lý mới, nhiều vấn đề nảy sinh phức tạp đòi hỏi Đảng, Nhà nước nghiên cứu, giải quyết kịp thời, có hiệu quả những bức xúc, kiến nghị chính đáng và khiếu nại, tố cáo của công dân, tạo niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ XHCN.

Như vậy, tiêu chí đánh giá hiệu quả lãnh đạo công tác dân vận của Đảng trong giai đoạn hiện nay thể hiện ở niềm tin của nhân dân đối với Đảng, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tạo dựng được mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân; tập hợp, vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo nên phong trào rộng lớn để nhân dân tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn qua 30 năm đổi mới (1986 - 2016), Nxb CTQG, H.2015, tr.196.