Những con số đáng suy ngẫm

Ảnh hưởng hạn hán ở khu vực Tây Nguyên rất nghiêm trọng, hiện đã có gần 95.000ha cây trồng bị hạn, thiếu nước tưới. Theo báo cáo của các địa phương đến cuối tháng 3/2016, toàn khu vực Tây Nguyên có 7.108ha phải dừng sản xuất; chuyển đổi được 4.758ha sang trồng ngô, rau, đậu các loại; 8.403ha lúa bị thiếu nước, trong đó 2.825ha mất trắng và thiệt hại trên 70%; trên 40.137ha cây cà phê, hồ tiêu bị thiệt hại nặng. Dự kiến tháng 4/2016 vẫn tiếp tục nắng hạn, diện tích cây trồng chính bị thiệt hại sẽ lên tới 167.000ha, trong đó lúa 14.600ha, cà phê, hồ tiêu lên đến 152.760ha.

Về nguồn nước, đã có hơn 38.500 hộ gia đình bị thiếu nước sinh hoạt, gồm: Đắk Lăk 13.200 hộ, Gia Lai 18.300 hộ, Kon Tum 7.000 hộ…; nếu tiếp tục nắng gắt như hiện nay, thì trong thời gian tới có khoảng 59.000 hộ thiếu nước sinh hoạt.

Riêng huyện Chư Pưh thuộc tỉnh Gia Lai là địa phương chịu hạn hán nặng nhất, tính đến ngày 23/3/2016 toàn huyện có 431,65ha/510,5ha lúa Đông Xuân bị mất trắng, trên 164ha cà phê, hồ tiêu bị khô hạn, toàn huyện có 10.500 giếng nước đào phục vụ dân sinh, trong đó trên 5.300 giếng khô kiệt hoàn toàn, số giếng còn lại người dân phải nạo vét hằng ngày mới lắng lọc được nước để phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt. Hiện tại có 1.273 hộ dân đang thiếu nước, nhờ vào sự giúp đỡ của lực lượng vũ trang Quân khu 5, Quân đoàn 3 và Binh đoàn 15 dùng xe chuyên dụng chở nước đến các điểm công cộng để cấp phát nước cho nhân dân sinh hoạt.

Tình trạng nguy cơ cháy rừng đang ở cấp IV, V (cấp nguy hiểm và cực kỳ nguy hiểm) sẽ duy trì trong thời gian dài, tập trung tại một số vùng trọng điểm như các huyện: Buôn Đôn (Vườn quốc gia YokDon), M’Đrăk, Lăk, Ea H’leo (tỉnh Đắk Lăk); Tu Mơ Rông, Sa Thầy, Kon Rẫy, Đắk Hà, Kon Plông (tỉnh Kon Tum); Chư Prông, Chư Păh, Chư Pưh, Đức Cơ, Mang Yang, Chư Sê (tỉnh Gia Lai)... bởi các địa phương này đang trong tình trạng nắng và hạn hán rất gay gắt.

Trên địa bàn Tây Nguyên, các hồ thủy lợi dung tích trữ nước chỉ còn 30 - 40% so với dung tích thiết kế, nhiều hồ mực nước thấp hơn cùng kỳ năm 2015. Đắk Lăk có 115 hồ đã cạn nước, dự kiến trong tháng 4 có khoảng 250 hồ nhỏ, vừa sẽ cạn nước; tại tỉnh Gia Lai, các hồ chỉ đạt 10 - 30% dung tích thiết kế; tương tự tỉnh Kon Tum chỉ đạt 30 - 50%, có 05 hồ đã cạn kiệt; tỉnh Đắk Nông có 17 hồ chứa cạn ở mức rất thấp. Phần lớn các hồ thủy lợi nhỏ và vừa không thể cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của đồng bào.

Sự vào cuộc của cấp ủy đảng, chính quyền các địa phương

Công tác phòng chống hạn trong thời gian qua được các cấp ủy đảng, chính quyền và Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân tích cực vào cuộc, khắc phục hạn hán. Tỉnh Lâm Đồng có chủ trương huy động mọi nguồn lực sẵn có trong nhân dân, cơ quan, doanh nghiệp để dồn sức cho cứu hạn cây trồng, vật nuôi, hướng dẫn nhân dân tưới tiêu khoa học, hợp lý, tiết kiệm nước bằng cách lắp đặt các hệ thống phun sương, tưới nhỏ giọt, tưới luân phiên...

Tỉnh Gia Lai phân công các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, trưởng các ban, ngành ở tỉnh, huyện, thị xã, thành phố về cùng ở, cùng làm tại các xã, thôn, làng, buôn, bản... để nắm tình hình, chỉ đạo và hướng dẫn nhân dân dùng nhiều biện pháp phối hợp như thu gom rơm, rạ, cỏ khô, cây thực vật ủ gốc cho cây cà phê, hồ tiêu nhằm giữ độ ẩm, hạn chế bốc hơi nước cho cây trồng; khai thông hệ thống kênh mương thủy lợi; ở những vùng không có hệ thống thủy lợi thì tạo điều kiện cho dân vay vốn nhằm khoan giếng lấy nguồn nước ngầm tưới tiêu và sử dụng sinh hoạt hằng ngày; giao trách nhiệm cho Ban Dân vận Tỉnh ủy phối hợp với 17 đơn vị, cơ quan lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn dùng xe, máy kéo chuyên dụng chở nước hợp vệ sinh cung cấp cho những địa bàn trọng điểm vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số với quyết tâm rất cao không để một người dân nào thiếu nước sinh hoạt hợp vệ sinh, giúp các hộ neo đơn, chính sách, khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số ở những địa bàn trọng điểm về hạn hán tưới cây, sửa chữa nhà cửa tạo sự thoáng mát trong sinh hoạt, động viên con em đến trường học đầy đủ.

Tỉnh ủy Kon Tum chỉ đạo gắn trách nhiệm của từng đồng chí cấp ủy viên với địa bàn cơ sở, coi chống hạn là nhiệm vụ cấp bách, hạn chế đi công tác ra ngoại tỉnh, phải thật sự gần dân, hiểu dân, có trách nhiệm với dân trong những lúc khó khăn, hạn hán gây ra; chỉ đạo ngành y tế phun thuốc phòng ngừa các dịch bệnh khô da, lở, ngứa... do nguồn nước bị ô nhiễm và thiếu nước trong sinh hoạt...

Để ứng phó với tác động của hạn hán, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai, các ban, bộ, ngành Trung ương có nhiều biện pháp chỉ đạo như: Ngày 04/02/2016, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg về thực hiện các biện pháp cấp bách phòng, chống hạn hán; ngày 24/3/2016, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cùng đại diện lãnh đạo một số ban, bộ, ngành Trung ương đã trực tiếp đến khảo sát thực tế tại các xã Chư Don, xã Ia Blứ, huyện Chư Pưh, tỉnh Gia Lai và có buổi làm việc với lãnh đạo các tỉnh Tây Nguyên về tình hình hạn hán. Ngoài ra, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 190/QĐ/TTg ngày 28/01/2016 hỗ trợ 1.900 tấn gạo cho các tỉnh Kon Tum, Gia Lai và Đắk Lăk. Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thống kê, tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kịp thời hỗ trợ cho các tỉnh bị hạn hán gây ra, cụ thể: Tỉnh Đắk Lăk 49 tỷ đồng, Đắk Nông 18,6 tỷ, Gia Lai 17,9 tỷ, Lâm Đồng 14,7 tỷ và Kon Tum 15 tỷ. Tại buổi làm việc chiều ngày 24/3/2016, Phó Thủ tướng Chính phủ tiếp tục giao Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội lập dự án trình Thủ tướng Chính phủ tiếp tục hỗ trợ 2.000 tấn gạo cấp cho 4 tỉnh là Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk và Đăk Nông, bình quân 500 tấn/tỉnh.

Ưu tiên, tu bổ nhiều hệ thống thủy lợi, hồ chứa lớn để tạo nguồn nước tưới, phục vụ dân sinh, như: Hồ Ia Mlá, Ia Mơr, tỉnh Gia Lai; hồ Ka La, Đắk Klông Thượng, tỉnh Lâm Đồng; hồ Ea Súp Thượng, Krông Buk Hạ, Krông Pách Thượng, tỉnh Đắk Lắk với tổng kinh phí 3.500 tỷ đồng. Thực hiện dự án nâng cao hiệu quả sử dụng nước cho các tỉnh bị ảnh hưởng hạn hán ở 2 tỉnh Đắk Lăk, Đăk Nông, dự kiến kinh phí với khoảng 700 tỷ đồng bằng nguồn vốn ODA, thực hiện giai đoạn 2016 - 2022. Đề xuất danh mục công trình quan trọng đầu tư bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2016 - 2020, kinh phí khoảng 7.400 tỷ đồng để đầu tư các dự án, như: Hồ chứa Krông H’năng 2.250 tỷ đồng, hồ Ea Hleo 1 khoảng 1.100 tỷ đồng (tỉnh Đăk Lăk); hồ Ia Thul, tỉnh Gia Lai 2.900 tỷ đồng; đập Đa Si, tỉnh Lâm Đồng 615 tỷ đồng và cụm công trình thủy lợi Ia H’drai, tỉnh Kon Tum 500 tỷ đồng.

Vận động hệ thống chính trị tham gia khắc phục hạn hán

Trước tình hình hạn hán nghiêm trọng xảy ra, ban dân vận các tỉnh đã chủ động tham mưu, đề xuất cấp ủy đảng huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc, hầu hết các tỉnh ủy đều ban hành nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch, chương trình hành động. Trong đó, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các đồng chí lãnh đạo tỉnh hướng về cơ sở, trực tiếp chỉ đạo khắc phục hạn hán, kiên quyết không để một người dân nào bị đói và không có nước sinh hoạt, mắc bệnh tật do hạn hán gây ra. Chỉ đạo Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội khảo sát, kiểm tra, nắm các hộ dân, địa bàn trọng điểm về hạn hán, chủ động phối hợp với các ban, sở, ngành, các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang, ứng phó kịp thời, xác định các vùng trọng điểm thiếu nước sinh hoạt để có những giải pháp khắc phục như: Đề xuất xây dựng các bể nước công cộng; tổ chức các chiến dịch nạo vét kênh mương, khẩn trương tích nước các hồ chứa, xây dựng kế hoạch phân phối nguồn nước vận chuyển bằng xe, máy kéo đến các khu dân cư, vận động nhân dân sử dụng tiết kiệm nước, theo dõi lịch nông vụ, giống cây trồng, vật nuôi khi có điều kiện nguồn nước, giảm thiểu được thiệt hại do hạn hán gây ra.

Hiện nay, nhân dân các địa phương đang chủ động vay vốn để đầu tư nạo vét giếng khơi, khoan giếng sử dụng nước ngầm, lắp đặt các trạm bơm dã chiến để bơm nước từ sông suối và các hồ chứa còn nước, bơm chuyền hoặc xả nước từ các công trình thủy điện có nguồn nước dồi dào hơn hỗ trợ cho những công trình không đủ nước tưới. Tổ chức di dời một số đàn gia súc, gia cầm đến những vùng có nguồn nước, huy động mọi nguồn lực sẵn có trong dân trích trữ, tiết kiệm nước trong sinh hoạt và tưới tiêu.

Phối hợp với các ngành chức năng kiểm tra, đánh giá tình hình thiếu nước uống, nước sinh hoạt, thiếu đói, bệnh tật của các hộ dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số do hạn hán gây ra trên địa bàn; tham mưu, đề xuất cấp ủy đảng, chính quyền chỉ đạo kịp thời các biện pháp khắc phục có hiệu quả công trình cấp nước sinh hoạt, sử dụng các phương tiện lưu động cấp nước cho người dân tại các khu vực trọng điểm của hạn hán. Có kế hoạch quản lý các nguồn nước đảm bảo vệ sinh, hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo đào giếng, khoan giếng để cung cấp nước sinh hoạt... Khuyến cáo người dân sử dụng biện pháp tưới tiết kiệm, ủ gốc hoặc phủ màng nilong để hạn chế bốc hơi ở những vùng cây công nghiệp; sử dụng giống ngắn ngày, chịu hạn hoặc chuyển đổi diện tích trồng lúa không đảm bảo nguồn nước sang trồng cây chịu hạn; khuyến khích người dân trồng cỏ để cung cấp thức ăn cho đàn gia súc, vừa hạn chế bốc hơi nước và giữ độ ẩm trong đất.

Khuyến cáo nhân dân chủ động phòng chống cháy rừng, có phương án bảo đảm lực lượng, vật tư, trang thiết bị và hậu cần theo phương châm bốn tại chỗ; tăng cường phối hợp chặt chẽ với lực lượng Kiểm lâm, Công an, Quân đội, Biên phòng, các nông, lâm trường tổ chức lực lượng đoàn viên, hội viên của các tổ chức chính trị - xã hội tích cực phòng, chống cháy rừng, đảm bảo ứng phó với các tình huống có thể xảy ra. Tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong cộng đồng dân cư về công tác bảo vệ rừng, trồng rừng nhằm nâng cao độ che phủ rừng. Tăng cường lực lượng, phương tiện ứng trực tại các địa bàn trọng điểm, rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn có nguy cơ dẫn đến cháy rừng.

Triển khai việc bảo vệ và phát triển rừng đầu nguồn, rừng tái sinh, tích cực trồng rừng, coi đây là giải pháp quan trọng, lâu dài trong việc điều hòa nguồn nước, tăng dòng chảy mùa khô cũng như giảm lũ trong mùa mưa nhằm bảo đảm phát triển rừng bền vững, thích ứng với điều kiện cực đoan của biến đổi khí hậu, đặc biệt là tình hình hạn hán, thiếu nước đối với các tỉnh Tây Nguyên.